Ticaret işletmeleri, isteyen küçük hizmet işletmeleri ve isteyen küçük üretim işletmeleri giderlerin izlenmesinde bu seçeneği uygu­larlar.

 

İşletmeler yukarıda beIirtilen 79. GİDER ÇEŞİTLERİ hesap grubu­nu kullanırlar. Giderler defteri kebir hesabı şeklinde maliyet dönemi boyunca çeşit esasına göre izlenir. Maliyet çıkarma dönemlerinde söz konusu giderler gerekirse maliyet dağıtım tablosu yardımıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek iIgiIi gider yerlerine, hizmet veya ma­mul maliyetlerine veya sonuç hesaplarına aktarılırlar.

 

Bu gibl işletmeler isterlerse gider çeşidi hesaplarından ilgili gider yerlerine ve tonksiyonel gider hesaplarına aktarmalar yapabilecekleri kayıt düzenini seçebilirler. İsterlerse eş zamanlı kayıt yöntemini kulla­narak yardımcı defterlerde gider çeşitlerinin gider yeri ve fonksiyonel gider ayrımlarını yapabilirler.

 

 

 

Mal ve hizmetlerin üretilmesinin, işletme faeliyetlerinin devamlılığının sağlanması amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışanya yaptırılan hammedde ve malzeme işleri 790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ hesabında takip edilir.

 

Bu gibi harcamalar yapıldığında bu hesabın borcuna, ilgili hesapların alacağına kaydedilir.

 

Fiili maliyet sistemini kullanan işletmeler:

 

Örnek olarak, Hammadde ve malzeme ambardan üretime verildiğinde:

 

 

şeklinde kayıt yapacaklardır.

 

 

 

İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan işçiler için tahakkuk ettirilen esas işçilik, fazla mesai, üretim primleri, ikramiyeler, yıllık izin ücretleri, SSK işveren primi, gece priml, hafta tatili ve genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve işçilere ait diğer giderler ve benzeri harcamalar 791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ hesabında izlenir.

 

Bu glbi harcamalar tahakkuk ettikçe bu hesabın borcuna Ilgili hesapların alacağına kaydedilir.

 

Fiili maliyet sistemini kullanan işletmeler, Örnek olarak,

 

 

 

şeklinde kayıt yapacaklardır.

 

 

 

İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetleri gerçekleştir­mek amacıyla çalıştırıtan aylıklı yönetici, memur, büro personeli vb. için tahakkuk ettirilen tutarlar 792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ hesabında izlenir.

 

Bu gibi harcamalar yapıldığında bu hesabın borcuna, iIgili hesapların alacağına kaydedilir:

 

Fiili maliyet sistemini kullanan işletmeler, Örnek olarak,

 

 

şeklinde kayıt yapacaklardır.

 

 

İşletme taaliyetlerini yürütmek, üretim, pazarlama ve diğer hiz­metleri gerçekleştirmek amacıyla dışardan sağlanan yakıt, elr#ktrik, su, gaz, bakım ve onarım, haberleşme, nakliye ve benzeri gibi fayda ve hizmetler için tahakkuk ettirilen harcamalar 793 DIŞARDAN SAĞ­LANAN FAYDA VE HİZMETLER hesabına kaydedilirler.

 

Bu gibi harcamalar tahakkuk ettikçe bu hesabın borcuna ilgili hesapların alacağına kayıt yapılır.

 

Fiili maliyet sistemini kullanan işletmeler,  Örnek olarak,

 

 

şeklinde kayıt yapacaklardır. Yukarıda belirtilen giderler dışında işletme faaliyetini sürdürmek için yapılması gerekli olan sigorta giderleri, kira giderleri, yolluk gi­derleri, kırtasiye, dava, icra ve noter giderleri, iştirak payı ve aidat gi­derleri gibi giderlerin izlendiği hesap 794  ÇEŞITLİ GİDERLER hesa­bıdır.

 

Bu gibi harcamalar tahakkuk ettikçe bu hesabın borcuna ilgili hesapların alacağına kayıt yapılır.

 

Fiili maliyet sistemini kullanan işletmeler, Örnek olarak,

 

 

şeklinde kayıt yapacaklardır.

 

 

Mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider nileliğindeki vergi, re­sim ve harçlar 795 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR hesabında izlenir. Bu gibi harcamalar tahakkuk ettikçe bu hesabrn borcuna ilgili hesapların       alacağına kayıt yapılır.

 

Fiili maliyet sistemini kullanan işletmeler, Örnek olarak,

 

 

şeklinde kayıt yapacaklardır.

 

 

Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar, için ayrılan amortisman giderleri ile tükenme payları 796 AMORTISMAN VE TÜKENME PAYLARI hesabına kaydedilir.

 

Bu gibi giderİer tahakkuk ettikçe bu hesabın borcuna ilgili hesapların alacağına kayıt yapılır.

 

Fiili maliyet sistemini kullanan işletmeler,

 

Örnek olarak,

 

 

şeklinde kayıt yapacaklardır.

 

 

İşletmenin gerek yatırım gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak üzere yaptığı kısa ve uzun vadeli borçlanmaların faiz, ko­misyon ve kur tarklarının izlendiği hesap 797 FİNANSMAN GİDERLE­Rİ hesabıdır.

 

Bu gibi giderler tahakkuk ettikçe bu hesabın borcuna ilgili hesapların alacağına kayıt yapılır.

 

Fiili maliyet sistemini kullanan işletmeler, Örnek olarak,

 

 

şeklinde kayıt yapacaklardır.

 

 

 

798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA hesabı, üretim ve hizmet işlet­melerinde, maliyet çıkarma dönemlerinde düzenlenen gider dağıtım tablosu sonucu çeşitli gider hesaplarının toplam tutarları üzerinden 799. ÜRETİM MALİYET HESABI'na, 630, 631, 632, 660, 661, 680 ko­dlu hesaplara ve aktifleştirilmesi gerekenlerin ilgili aktif hesaplara de­vredildiği hesaptır.

 

Ticaret işletmelerinde ise; dönem boyunca gider hesaplarının borcunda biriken tutarlar, dönem sonunda fonksiyonlarına dönüştü­rülerek 630, 631, 632, 660 ve 661 kodlu hesapların alacağına bu he­sap yardımıyla devredilir.

 

Üretim ve Hizmet İşletmeleri dönem sonunda gider dağıtım tablosu yardımıyla gider çeşitlerinin fonksiyonlara göre dağılımını ya­pacak ve bu dağılım neticisine göre aşağıdaki kaydı yapacaktır.

 

 

Üretim maliyetleri üretim hesabına aktarılırken de şu kayıt yapıla­caktır:

 

 

798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA hesabı 790-797 kodlu hesaplarla karşılaştırılarak kapatılır.

 

Dönem sonunda, ister üretim veya hizmet işletmesi olsun, is­terse ticaret işletmesi olsun gider çeşitlerinin gelir tablosundaki gider gruplarına yansıtılmasında kullanılan 798. GİDER ÇEŞİTLERİ YAN­SITMA HESABI ile 790-797 kodlu fiili giderlerin kaydedildiği hesaplar karşılaştırılarak kapatılırlar. Bu kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır:

 

 

 

799 ÜRETİM MALİYET hesabı yukarıda açıklandığı gibi, üretim ve hizmet işletmelerinde, dönem sonunda gider çeşitlerinde topla­nan tutarların, gider dağıtım tablosuyla fonksiyonel dağılım netice­sinde üretimin veya hizmetin maliyetini oluşturarı kısımlarının izlen­diği hesaptır.

 

Dönem sonunda üretilen veya hizmetin maliyetini oluşturan kıs­mı bu hesabın borcuna 798. GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI'­nın alacağına kaydedilir.

 

Dönem sonunda, üretim işletmelerinde bu hesap 151 ve 152 kodlu hesaplara, hizmet işletmelerinde ise 622 kodlu hesaba devre­dilerek kapatılır.

 

Üretim işletmelerinde, üretime verilenlerden mamul hale gelenler 152. MAMULLER he­sabına devredilir. Geri kalan 151. YARI MAMULLER-ÜRETİM hesabı­na üretimi tamamlanmamışlar olarak aktarılır.

 

 

 

151 kodlu hesap 7/B sisteminde sadece yarı mamul stoklarının gösterildiği hesaptır.

 

Satılan mamullerin maliyeti 152. MAMULLER hesabının alacağına 620. SATILAN MAMULLER MALİYETİ hesabının borcuna yazılır.

 

 

 

 

Hizmet işlemlerinde, 799. ÜRETİM MALİYET hesabında toplanan maliyet dönem so­nunda 622. SATILAN HİZMET MALİYETİ hesabına devredilir.